Απλά μαθήματα οικιακής θρησκοληψίας

Η είδηση ξαφνιάζει. Οι ΗΠΑ χορήγησαν πολιτικό άσυλο σε οικογένεια Γερμανών! Διώκονταν στη χώρα τους επειδή δεν έστελναν τα παιδιά στο σχολείο λόγω του «αντιχριστιανικού» προγράμματος. 

Σύμφωνα με το δικηγόρο τους, ο τρόπος με τον οποίο η Γερμανία μεταχειρίζεται τους κατ’ οίκον μαθητές αποτελεί παραβίαση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπαινίχθηκε ότι η ομοιομορφία που επιβάλλει με τον τρόπο αυτόν θυμίζει τρομαχτικά το παρελθόν της (!).

Περίπου 1,5 εκατομμύριο παιδιά στις ΗΠΑ δέχονται «κατ’ οίκον διδασκαλία» (homeschooling). Την επιλέγουν κυρίως δυο κατηγορίες γονέων. 

Η γενιά των χίπις θεωρεί το σχολείο μια «κρεατομηχανή» που καταπιέζει τις ιδιαίτερες κλίσεις των παιδιών. Η δεύτερη κατηγορία, θρησκευόμενοι που δεν εμπιστεύονται στο δημόσιο σχολείο τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, είναι πολυπληθής, οργανωμένη και δυναμική. Έχει αναγάγει το homeschooling σε προνομιακό πεδίο αμφισβήτησης και πριονίσματος μιας θεμελιακής κρατικής λειτουργίας που αφορά ένα δημόσιο αγαθό. Χαράς ευαγγέλια για τη μαχητική χριστιανική Δεξιά!

Το homeschooling είναι πλέον νόμιμο σε όλες τις πολιτείες και αυτό που ποικίλλει είναι ο βαθμός κρατικού ελέγχου. Αλλού είναι ανύπαρκτος, αλλού ελέγχονται τα προγράμματα σπουδών και η πιστοποίηση γνώσεων. 

Φιλελεύθεροι διανοητές υποστηρίζουν το homeschooling στη βάση ελευθερίας επιλογής, καλύτερων επιδόσεων και αποτελεσματικότερης αξιοποίησης των εκπαιδευτικών πόρων.

Είναι έτσι; 

«Όσο καλή και αν είναι η εκπαίδευση στο σπίτι δεν εξισώνεται με την πλήρη σχολική εκπαίδευση από καταρτισμένους και πιστοποιημένους δασκάλους» αποφάνθηκε εφετείο στην Καλιφόρνια το 2008. 

Το Ανώτατο Δικαστήριο έχει όμως αναγνωρίσει το δικαίωμα γονέων να κρατούν τα παιδιά εκτός σχολείου για θρησκευτικούς λόγους, να τα ανατρέφουν και να λατρεύουν το Θεό σύμφωνα με τη συνείδησή τους. 

Ο συνδυασμός οδηγεί στην αποδοχή ενός θεμελιώδους δικαιώματος στο homeschooling που συνοψίζεται στον εξής ακροβατισμό: Αφενός «οι γονείς δε μπορούν να αντικαταστήσουν τις κρατικές εκπαιδευτικές απαιτήσεις με τις δικές τους ιδιοσυγκρασιακές απόψεις σχετικά με τη γνώση που χρειάζεται ένα παιδί για να γίνει παραγωγικό και ευτυχισμένο μέλος της κοινωνίας». Αφετέρου «ενώ το κράτος μπορεί να θέσει εκπαιδευτικά πρότυπα, δεν μπορεί να προκαθορίσει την εκπαιδευτική διαδικασία απαιτώντας να παρακολουθήσουν τα παιδιά το δημόσιο σχολείο» (Wisconsin v. Yoder, 406 U.S. 205).

Πού φτάνει μια τέτοια λογική; Ζώντας σε όλο και πιο σύνθετες κοινωνίες δύσκολα μπορούμε να δεχτούμε μια εκπαίδευση που πολλαπλασιάζει την πολυπλοκότητα και τις διαφορές χωρίς να καλλιεργεί ένα κοινό αξιακό υπόβαθρο. 

Διότι –προσοχή- άλλο ο σεβασμός στην ετερότητα και άλλο η άρνηση ενός κοινού αξιακού πλαισίου στο όνομά της. Κάτι τέτοιο θα εισήγαγε εκπαιδευτικές νησίδες ανοχής στο φονταμενταλισμό, τη βίαιη σωματική τιμωρία ή τον γενετήσιο ακρωτηριασμό.

Η δυνατότητα των γονέων να επιλέγουν την εκπαίδευση των παιδιών τους περιορίζεται από το δικαίωμα των παιδιών να έχουν εκπαίδευση σύμφωνη με ορισμένες αξίες (όπως αυτές στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, άρθρο 29). 

Με απλά λόγια, τα παιδιά δεν «ανήκουν» στο κράτος αλλά δεν «ανήκουν» ούτε στους γονείς. Και βεβαίως, ανισότητες, αναχρονιστικές πρακτικές και κρούσματα βίας στο χώρο του δημόσιου σχολείου δεν αποτελούν λόγο για περαιτέρω αποδυνάμωσή του. 

Αντίθετα, ζητούμενη είναι μια συνεκτική εκπαιδευτική πολιτική που συνδυάζει ισχυρό επιτελικό ρόλο του κράτους με αναγκαία ευελιξία, πράγμα που συνεπάγεται δημόσιο έλεγχο στις καίριες περιοχές της εκπαίδευσης. 

Εντέλει, μια ανοιχτή κοινωνία (όλα τα προηγούμενα αφορούν δημοκρατίες και όχι τη σημερινή Βόρεια Κορέα ή τη Χιλή του ‘73) προϋποθέτει την αποδοχή βασικών λειτουργιών του κράτους που αντιπροσωπεύουν και επιβάλλουν τη συλλογική της βούληση.

Του Κωστή Παπαϊωάννου

Από Το Κουτί της Πανδώρας και το αντίφωνο