Πεθαίνοντας στον Παγασητικό

Σε μια παγιωμένη κατάσταση τείνει να μετατραπεί το συχνό πλέον φαινόμενο των εκβρασμών θαλάσσιων θηλαστικών και χελωνών στις ελληνικές θάλασσες, φαινόμενο από το οποίο δεν έχει ξεφύγει και η Μαγνησία. 

Μόνο για το 2009 έχουν καταγραφεί περίπου δέκα ξεβρασμοί δελφινιών και εννιά χελωνών, ενώ πρέπει να αναφερθεί ότι πολλά περιστατικά δεν γίνονται αντιληπτά!

Τα στοιχεία που συνέλεξαν το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» αλλά και ο Σύλλογος για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας «Αρχέλων» παρουσιάζουν μία κατάσταση τουλάχιστον λυπηρή, που μας καθιστά ανάξιους να διαχειριστούμε το σπάνιο φυσικό μας πλούτο και επικίνδυνη στην προσπάθεια διατήρησης της βιοποικιλότητας της θαλάσσιας ζωής.

Εκβρασμοί σημειώθηκαν σε διάφορα σημεία της ελληνικής ακτογραμμής, μεταξύ των οποίων και η Μαγνησία και, αν αναλογιστούμε πως για κάθε θαλάσσια χελώνα ή δελφίνι που βρίσκεται θανατωμένο αντιστοιχούν περίπου άλλες είκοσι περιπτώσεις που δεν εντοπίζονται, τότε εύλογα συμπεραίνουμε τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συλλόγου για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας «Αρχέλων» στη Μαγνησία, συμπεριλαμβανομένων και νησιών των Βορείων Σποράδων, έχουν ξεβραστεί εννιά χελώνες. Εμφανή αιτία του θανάτου δύο εκ των εννιά χελωνών ήταν αγκίστρι από παραγάδι, μάλιστα στην μία περίπτωση η χελώνα είχε πεισματικά σφιγμένη την μισινέζα στο στόμα της. Πανελλαδικά για το 2009 σημειώθηκαν περισσότεροι από 350 εκβρασμοί χελωνών!

Αξίζει να σημειωθεί πως τουλάχιστον η μία από τις εννιά χελώνες που ξεβράστηκαν μέσα στο 2009 δεν κατάφερε τελικά να σωθεί, αν και στην περιοχή είχαν σπεύσει μέλη της περιβαλλοντικής ομάδας Αλμυρού «Εν Δράσει» και θάφτηκε σε δημοτικό μέρος.

Από την πλευρά του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» τα στοιχεία είναι ακόμα πιο ανησυχητικά. Στην ευρύτερη περιοχή έχουν ξεβραστεί 10 δελφίνια περίπου, χωρίς όμως να έχει γίνει ακόμα η πλήρη καταγραφή των ακριβών αριθμών, αλλά και των αιτιών που οδήγησαν τα θηλαστικά να ξεβραστούν από την θάλασσα, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλα κρούσματα.

Εξαρση του φαινομένου

Δυστυχώς χρόνο με το χρόνο οι εκβρασμοί που σημειώνονται αυξάνονται συνεχώς. Αν αναλογιστεί κανείς και το γεγονός πως καταγράφεται ουσιαστικά ένας στους 20 εκβρασμούς, τότε καταλαβαίνει το μέγεθος του προβλήματος.

Όπως εξηγεί η Υδροβιολόγος και Συντονίστρια της επιστημονικής έρευνας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας προστασίας «Αρχιπέλαγος» Αναστασία Μήλιου «τα περισσότερα θηλαστικά μπορεί να ξεβραστούν και επειδή συνήθως αργεί κάποιος να τα αντιληφθεί, υπάρχει μεγάλη περίπτωση να παρασυρθούν και πάλι. Πολλά άλλα θαλάσσια ζώα που ξεβράζονται και απλά βυθίζονται και άλλα υπάρχει περίπτωση να έχουν ξεβραστεί σε δυσπρόσιτες παραλίες, οπότε δεν είναι δυνατό να αντιληφθούμε όλες τις περιπτώσεις».

Η ίδια επισημαίνει πως στην περιοχή μας το θετικό είναι πως ενώ μπορεί να υπάρχουν ξεβρασμοί θηλαστικών, δεν υπάρχει το αντίστοιχο φαινόμενο και στη φώκια, καθώς υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον και προστασία από το Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου αλλά και από τους κατοίκους του νησιού. «Έχουν μάθει να συμβιώνουν με τις φώκιες και να τις προστατεύουν και είναι πολύ σημαντικό, γιατί σε ολόκληρο τον κόσμο αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόλις 450 φώκιες και από αυτές οι 250 είναι στο Ιόνιο και το Αιγαίο», τονίζει η κ. Μήλιου. Να αναφερθεί εδώ πως όλες οι φώκιες που υπάρχουν αυτή την στιγμή στο κόσμο ζούνε στη Λεκάνη της Μεσογείου.

Η υδροβιολόγος αναφέρθηκε και στη δράση του Ινστιτούτου για οργάνωση και συντονισμό ομάδων σε διάφορες περιοχές ανά την Ελλάδα, που με την καθοδήγηση του «Αρχιπελάγους» θα δραστηριοποιούνται στους ξεβρασμούς θαλάσσιων ζώων. «Έχουμε ξεκινήσει να συστήνουμε κατά τόπους ομάδες και στόχος μας είναι να δημιουργηθεί και στην περιοχή της Μαγνησίας», σημείωσε η κ. Μήλιου.

Η ίδια ζητά οποιοσδήποτε απλός πολίτης ή ομάδα πολιτών ή ακόμα και κάποια ΜΚΟ της περιοχής, εφόσον επιθυμεί να συμβάλλει στη δράση του «Αρχιπελάγους» για τους εκβρασμούς θηλαστικών και θαλάσσιων χελωνών, να επικοινωνήσει με το Ινστιτούτο, ώστε να γίνει σύσταση ομάδας που θα σπεύδει σε περιπτώσεις εκβρασμών στο σημείο, αλλά πάνω από όλα θα έχει την κατάλληλη εκπαίδευση αντιμετώπισης ενός εκβρασμού ζώου.

Η ανθρώπινη δραστηριότητα κύριος και μόνος υπεύθυνος

Οι παράγοντες που προκαλούν τους εκβρασμούς είναι συνήθως

· η αυξανόμενη ρύπανση των θαλασσών

· οι θαλάσσιες εκρήξεις

· η χρήση σόναρ υψηλών συχνοτήτων κατά τη διάρκεια στρατιωτικών ασκήσεων

· οι ηθελημένες θανατώσεις

Για το τελευταίο θα μπορούσαμε εύκολα να κατηγορήσουμε τους αλιείς για αυτές τις απεχθείς πράξεις, οφείλουμε όμως να αναλογιστούμε το μερίδιο ευθύνης της πολιτείας και των περιβαλλοντικών φορέων, που έμμεσα οδηγούν κάποιους αλιείς στις ηθελημένες θανατώσεις: Καθώς τα θαλάσσια οικοσυστήματα καταστρέφονται και τα ιχθυαποθέματα μειώνονται, οι παράκτιοι αλιείς και τα θαλάσσια θηλαστικά ανταγωνίζονται για τα ίδια λιγοστά ψάρια, ώστε να επιβιώσουν. Ως συνέπεια κάποια είδη δελφινιών και οι φώκιες προκαλούν όλο και συχνότερα καταστροφές στα δίχτυα των παράκτιων αλιέων, ενώ οι τελευταίοι δεν λαμβάνουν καμίας μορφής υποστήριξη για τις ζημιές που τους προκαλούν αυτά τα προστατευόμενα είδη.

Οι ελληνικές θάλασσες έχουν την τύχη να αποτελούν στις μέρες μας την κιβωτό της Ευρώπης, στηρίζοντας μία σπάνια βιοποικιλότητα θαλάσσιας ζωής. Ωστόσο σπάνια και προστατευόμενα είδη, έπειτα από χιλιάδες χρόνια παρουσίας, κινδυνεύουν πλέον να αφανιστούν από τις θάλασσές μας.

Οι εκβρασμοί θαλάσσιων ζώων οφείλονται κυρίως στην ανθρώπινη δραστηριότητα είτε άμεσα, με τις ηθελημένες θανατώσεις, είτε έμμεσα, μέσω της αυξανόμενης και εκτεταμένης θαλάσσιας ρύπανσης, και είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τη δραστική μείωση των πληθυσμών αυτών των σπάνιων ειδών στις ελληνικές θάλασσες. Παράλληλα όμως διαταράσσονται σημαντικά οι ισορροπίες των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

Όπως εξηγεί η κ. Μήλιου, τα ζώα πεθαίνουν είτε επειδή κάποιοι τα θανατώνουν ηθελημένα, φαινόμενο που παρουσιάζει έξαρση, είτε από ασθένειες, από ρύπανση και άλλες αιτίες. Οι ασθένειες των ζώων θα πει κανείς ότι δεν προέρχονται από ανθρώπινη παρέμβαση, ωστόσο όπως αναφέρει η υδροβιολόγος «όταν ένα θηλαστικό προσβάλλεται από κάποια ασθένεια, ο οργανισμός του, όπως και του ανθρώπου, είναι εξασθενημένος και αδύναμος. Η εκτεταμένη ρύπανση της θάλασσας επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση και μάλιστα δεν δημιουργεί αντισώματα στο ψάρι για να ανταπεξέλθει στην ασθένεια που ενδεχομένως το έχει προσβάλλει».

Δυστυχώς πέρα από την ευαισθητοποίηση ορισμένων πολιτών και αξιωματικών του λιμενικού σώματος που σπεύδουν να καταγράψουν και να αναφέρουν τα συμβάντα, δεν υπάρχει η στοιχειώδης εκπαίδευση στους τελευταίους, για την αναγνώριση του είδους των εκβρασμένων ζώων, ενώ οι βασικές γνώσεις παροχής πρώτων βοηθειών σε θαλάσσια θηλαστικά και χελώνες συνεχίζουν να μην αποτελούν προτεραιότητα και να βρίσκονται διαρκώς εκτός «διδακτέας» ύλης.

 Αλίκη Φωτιάδου

Από την εφημερίδα Ταχυδρόμος