Η αναγέννηση του Κηφισού

του Αθανάσιου Υφαντή για το περιοδικό Χλωροφύλλη
Η φυσική απορροή των νερών της βροχής του λεκανοπεδίου γίνεται μέσω του Κηφισού ποταμού.
Με την αδιάκοπη ροή του ο ποταμός σμίλευε εδώ και χιλιάδες χρόνια το έδαφος της Αττικής διαμορφώνοντας το τοπίο σε όλο το μήκος του.
Η επέκταση της Αθήνας τα τελευταία 70 χρόνια, η ανυπαρξία προγραμματισμού και η ανάγκη διεύρυνσης της Εθνικής Οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης, οδήγησαν πριν αρκετά χρόνια στην απόφαση να σκεπαστεί ένα πολύ μεγάλο τμήμα του Κηφισού ποταμού από τις Τρεις Γέφυρες μέχρι το Μοσχάτο, σχεδόν δηλαδή μέχρι τις εκβολές του στο Σαρωνικό.
Για όσους δεν γνωρίζουν καλά τα σύνορα του Δήμου μας, στην Βορειοδυτική εσχατιά της Νέας Φιλαδέλφειας, η κοίτη του Κηφισού ποταμού αποτελεί για ένα περίπου χιλιόμετρο το φυσικό σύνορο που χωρίζει το Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας από το Δήμο Αχαρνών.
Είμαι κάτοικος αυτής της γωνιάς της Νέας Φιλαδέλφειας από το 1971.
Για πολλά χρόνια οι συνδημότες μου αγνοούσαν ακόμα και το όνομα του ποταμού.
Το αποκαλούσαν υποτιμητικά «ρέμα» και το τιμούσαν μόνο κάθε Καθαρά Δευτέρα για να κόψουν κλαδιά αμυγδαλιάς και να αμολήσουν «Αετό».
Τα δέντρα και τα φυτά που κυριαρχούσαν σε αυτό το μέρος πριν πολλά - πολλά χρόνια ήταν τα πλατάνια, οι λυγαριές, οι πικροδάφνες, οι φλόμοι, οι ιτιές και τα βάτα.
Μετά από πολλές τυχοδιωκτικού τύπου επεμβάσεις (επιχωματώσεις κυρίως), η χλωρίδα και η πανίδα άλλαξε.
Σε αυτό το μικρό κομμάτι γης δεν φύονται πλέον νέα πλατάνια αφού το ύψος του εδάφους έχει ανυψωθεί από τις επιχωματώσεις 2.5 έως και 4 μέτρα.
Οι ρίζες των πλατανιών απέχουν πλέον υψομετρικά από τη κοίτη του ποταμού όπου το νερό στο υπέδαφος είναι άφθονο και κάθε απόπειρα φύτευσης πλατανιών απαιτεί πολύ συχνό πότισμα.
Οι κάτοικοι (κυρίως) αντικατέστησαν σταδιακά τα πλατάνια με δέντρα που δεν ανήκαν στη ντόπια χλωρίδα αλλά είχαν πολύ μικρότερες απαιτήσεις σε υγρασία.
Πεύκα, φοίνικες, συκιές, ακακίες, γιούκα, απολλώνια δάφνη κ.α.
Στα νερά του ποταμού τα πρώτα χρόνια που κατοίκησα εδώ δεν έβλεπα τίποτε περισσότερο από βατράχια και νεροχελώνες.
Οι νεροχελώνες χάθηκαν λίγο καιρό αργότερα και τα βατράχια εμφανίζονταν περιστασιακά αφού ο κάθε πονεμένος «επιχειρηματίας εργοστασιάρχης» αλλά και πολλοί παραποτάμιοι κάτοικοι έριχναν στο ποτάμι ότι μπορεί να βάλει ανθρώπου νους.
Το νερό κυλούσε (πιθανόν τοξικότατο) πότε μπλε πότε άσπρο πότε κόκκινο και απορούσε κανείς τι ήταν αυτό που μπορούσε να το χρωματίζει τόσο έντονα.
Ας μην πούμε τίποτε για το «άρωμά» του.
Οι κατά καιρούς καθαρισμοί του ποταμού από μπουλντόζες Δημόσιων Οργανισμών ήταν η πλέον καταστροφική επέμβαση που έγινε ποτέ στη κοίτη του ποταμού όχι μόνο για τη πανίδα και τη χλωρίδα αλλά και για τις ίδιες τις υποδομές που γειτνιάζουν με το ποτάμι (δρόμους, αποχέτευση) αφού οι όχθες χωρίς τις ρίζες των φυτών δεν αντιστέκονταν στα ορμητικά νερά που συνόδευαν τις βροχοπτώσεις με συνέπεια να αποσπώνται κάθε χρόνο εκατοντάδες κυβικά χώματος από τις όχθες και η κοίτη να υποστεί εκβάθυνση τουλάχιστον 60 εκατοστών. Τελικά φαίνεται πως επικράτησε η κοινή λογική και οι μπουλντόζες έχουν χρόνια να φανούν.
Από εκείνη την εποχή φαίνεται πως τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν προς το καλύτερο για τα νερά του Κηφισού.

Οι όχθες ξαναγέμισαν φυτά και (συμπωματικά;;) εκείνη την εποχή κάποια μέσα μαζικής ενημέρωσης ασχολήθηκαν με το πρόβλημα της μόλυνσης ενώ κάποιο άλλοι «ρομαντικοί» τύποι άρχισαν να πιέζουν όπως και όπου μπορούσαν προκειμένου να σταματήσει η βάναυση κακοποίηση του ποταμού.
Δεν γνωρίζω ποιοι τελικά πέτυχαν το στόχο αλλά το νερό άρχισε να γίνεται διαυγέστερο. Παρά τη βελτίωση όμως της ποιότητας του νερού, η πανίδα δεν θύμιζε το παρελθόν.
Το τελευταίο αηδόνι που ζευγάρωσε εδώ ήταν το 1992 και το τελευταίο κελάηδησε στις όχθες μας το 1994.
Η ευρύτερη περιοχή πριν 30-40 χρόνια ήταν η ...«χαρά του κυνηγού» αλλά για να λέμε και τα θετικά σημεία, δεν εξαφανίστηκαν ποτέ από αυτή τη πράσινη λωρίδα γης οι καρδερίνες, τα φλώρια, τα σκαρθάκια, οι παπαδίτσες, οι κοκκινολαίμηδες, οι σουσουράδες, οι κουκουβάγιες και κάποια αποδημητικά πουλιά όπως οι τσαλαπετεινοί, τα ψαρόνια και τα χελιδόνια.
Κατά καιρούς εμφανίζονται παπαγάλοι Krameri - Krameri που έχουν κατακλύσει την Αττική και σπανιότερα οι Senegalus (συγχωρήστε με αν κάνω κάποιο λάθος στις λατινικές ονομασίες).
Η παρουσία όλων αυτών των πουλιών ενθαρρύνει σήμερα όλο και περισσότερους κατοίκους να τα ενισχύσουν με όποιους τρόπους μπορούν.
Για παράδειγμα, στο μικρό πάρκο στη συμβολή των οδών Κίρκης & Γρηγορίου Κυδωνιών υπάρχουν πάνω στα δέντρα τεχνητές φωλιές για εντομοφάγα πουλιά που δυσκολεύονται πολύ να βρουν φυσικές σχισμές στα δέντρα για να φωλιάσουν.
Το κυνήγι θεωρείται πλέον αδιανόητο στη περιοχή σε αντίθεση με το παρελθόν και έτσι η παρουσία μεγάλου αριθμού κοτσυφιών ακόμα και στους κήπους και τα μπαλκόνια όσων σπιτιών συνορεύουν με τον Κηφισό είναι καθημερινό φαινόμενο. Όταν πριν τρία χρόνια είδαμε μία νερόκοτα με τα μικρά της στο ποτάμι (που ήδη ζευγαρώνουν και αυξάνουν το πληθυσμό τους) νομίσαμε πως οι εκπλήξεις του Κηφισού τέλειωσαν.
Όμως η φύση φαίνεται πως διαθέτει τεράστια αποθέματα όταν δεν της φερόμαστε βάναυσα και φέτος μας αιφνιδίασε για μία ακόμα φορά.
Το καλοκαίρι έκπληκτοι διαπιστώσαμε πως αποκτήσαμε (κρατηθείτε) και ..... ψάρια.
Μην βιαστεί κανείς να γελάσει αφού το γεγονός της εμφάνισης των ψαριών είναι ήδη μία πραγματικότητα.
Κάποιοι ειδικοί μιλούν για ψάρια DASKA pseudophoxinus – stymphalicus (αν τελικά είναι πράγματι αυτό το είδος, είναι απορίας άξιο πως μπόρεσε να ευδοκιμήσει στην Αττική αφού τόπος του είναι η Πελοπόννησος, η Αιτωλοακαρνανία και η Λευκάδα).
Όλα τα παραπάνω είναι πολύ ευχάριστα για όλους μας και συνθέτουν μία εικόνα ανάκαμψης του μικρού οικοσυστήματος του Κηφισού, η ορθότερα ότι απέμεινε από αυτό.
Ποιος ξέρει;;; Αν προσπαθήσουμε να το κρατήσουμε ζωντανό ίσως ακούσουμε κάποιον Απρίλη τα αηδόνια να κελαηδούν ξανά.

Σ.α.: Ο Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας διοργανώνει από 24 έως 26 Σεπτεμβρίου, τριήμερο ευαισθητοποίησης και πληροφόρησης των πολιτών για το ζήτημα της προστασίας του ποταμού.
Θα γίνει εθελοντικός καθαρισμός σε επιλεγμένα σημεία, ενώ οι εκδηλώσεις θα κορυφωθούν το Σάββατο 26/9 με τη διοργάνωση River Party με ζωντανή μουσική από το ροκ συγκρότημα DOMENICA.
Τη συναυλία θα ανοίξουν τα μαθητικά συγκροτήματα της πόλης μας: Blazing Snow, Evacuate the Earth, Grottesco, Never until now, Discraption, Erevos, Zabonica.
Το πάρτι θα γίνει σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στην όχθη του Κιφισού, μεταξύ των οδών Αχαΐας και Κίρκης στη συνοικία Απομάχων, κοντά στο αμαξοστάσιο των τρόλεϊ.

Πηγή: Περιοδικό Χλωροφύλλη
Από το meteoparea