Αποκαλυπτική έρευνα του Ινστιτούτου Πολιτικής Κοινωνιολογίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών καταρρίπτει τον μύθο περί πρωτοκαθεδρίας των μεταναστών σε αδικήματα κατά της περιουσίας και προσώπων.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, “Επιχειρηματικότητα, Κίνδυνοι και Ανταγωνισμός στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας”, που βρίσκεται επί του πιεστηρίου, οι ερωτηθέντες επιχειρηματίες κατέδειξαν μεικτές ομάδες Ελλήνων – αλλοδαπών ως τους κυρίους δράστες, κατά δεύτερο λόγο τους Έλληνες, ενώ τελευταίους τους αλλοδαπούς. Η υπεύθυνη της έρευνας, Ιωάννα Τσίγκανου, μιλά στην “Α” για τους παράγοντες που διαμορφώνουν το συλλογικό φαντασιακό, που συχνά ταυτίζει τη μετανάστευση με την εγκληματικότητα, τον ρόλο των ΜΜΕ και τη ρητορική της διακινδύνευσης.
Το πεδίο της έρευνας ορίζεται τοπογραφικά/πολεοδομικά από το “τρίγωνο” που σχηματίζουν οι οδοί Μητροπόλεως-Πειραιώς-Πλατεία Ομονοίας-Πανεπιστημίου-Πλατεία Συντάγματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εικόνα των επιχειρήσεων του δείγματος αποτελεί το ακριβές αποτύπωμα αυτού που ονομάζεται ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, ανταποκρίνονται στην εικόνα της ελληνικής μικρομεσαίας επιχείρησης. Οι ερωτηθέντες επιχειρηματίες κατά κανόνα ανήκουν στην ευρύτατη παραγωγική ηλικία των 24-65 ετών. Μια συνολική θεώρηση των δεδομένων που προέκυψαν από 1232 επαφές και 850 συνεντεύξεις (πρόσωπο με πρόσωπο) με Έλληνες επιχειρηματίες εκ των οποίων οι 730 δραστηριοποιούνται στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας και οι 120 σε τέσσερις διαφορετικές εμπορικές περιοχές ελέγχου καταδεικνύει τα ακόλουθα:
Όσον αφορά στην ευάλωτη θέση των επιχειρήσεων κυρίαρχα ως θυμάτων (ή πιθανών θυμάτων) αδικημάτων κατά της περιουσίας/ιδιοκτησίας αλλά και κατά προσώπων, οι επιχειρηματίες, σε ποσοστό 52%, δηλώνουν ότι έχουν υποπέσει στην αντίληψή τους κρούσματα επιθέσεων κατά προσώπων στην περιοχή του καταστήματος/επιχείρησής τους. Κατά τη γνώμη τους αυτές οι επιθέσεις γίνονται κυρίως για κλοπή/ληστεία (65,5% των απαντήσεων), για χρήματα ή οικονομικούς λόγους (24%).
Αναφορικά με τους δράστες αυτών των επιθέσεων, κατά τη γνώμη τους αυτοί ανήκουν κυρίως σε μεικτές ομάδες Ελλήνων-αλλοδαπών (51% των απαντήσεων), κατά δεύτερο λόγο είναι αλλοδαποί (22,3%) και κατά τρίτο λόγο Έλληνες (11,3%). Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν οι Αλβανοί (32% των απαντήσεων), οι Βαλκάνιοι γενικώς (11%), οι Ρουμάνοι ειδικά (10,5%), οι Ρώσοι (8%) και οι Ασιάτες (6% ). Σημαντικό είναι το ποσοστό του 40% που δεν απάντησε την ερώτηση.
Συγκεκριμένα για τα αδικήματα κατά της περιουσίας οι επιχειρηματίες, και σε ποσοστό 58% (μεγαλύτερο του προηγούμενου για τα αδικήματα κατά προσώπων), δηλώνουν ότι οι δράστες ανήκουν κυρίως σε μεικτές ομάδες Ελλήνων-αλλοδαπών (49,5% των απαντήσεων), κατά δεύτερο λόγο είναι αλλοδαποί (15,9%) και κατά τρίτο λόγο Έλληνες (12,5%). Κι εδώ την πρωτοκαθεδρία κατέχουν οι Αλβανοί, ενώ ομοίως το ½ του δείγματος αρνείται να τοποθετηθεί.
Από το φαντασιακό... στο πραγματικό
Περνώντας από το φαντασιακό στο πραγματικό επίπεδο, από τους ερωτηθέντες επιχειρηματίες του δείγματος, το 40% έχει υποπέσει θύμα κάποιας παράνομης ενέργειας αδικήματος προσβολής ή επίθεσης. Οι προσβολές περιλαμβάνουν κλοπές (73,5%), διαρρήξεις/ληστείες (34,3%), καταστροφές (15,7%), βανδαλισμούς (13%), πλαστογραφίες / χρήση πλαστών νομισμάτων (7%), δολιοφθορές (4%), χρήση ακάλυπτης επιταγής 2,5%), απάτες (2,5%).
Κατά τη γνώμη τους οι δράστες ανήκαν κατά κύριο λόγο σε μεικτές ομάδες Ελλήνων – αλλοδαπών. Στη συνέχεια, τα σκήπτρα αναλαμβάνουν οι Έλληνες (25,5%) και μόλις κατά τρίτο λόγο οι αλλοδαποί (16%).
Ι. Τσίγκανου: Έμμεση εμπειρία και έμμεση θυματοποίηση*
Το φαντασιακό διαμορφώνεται αφενός από ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες, δηλαδή το πώς διυλίζει κανείς την έμμεση εμπειρία του άλλου. Έτσι, καλλιεργείται η έμμεση θυματοποίηση, όπου το φαντασιακό επιδρά στο πραγματικό. Αυτό εξαρτάται από το πώς έχει διαμορφωθεί το συλλογικό ασυνείδητο, μέσα από την κουλτούρα. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις κινούνται σε δύο επίπεδα. Στο δήλον, που είναι το εμφανές και στο άρρητο, που αναδύεται στον δημόσιο λόγο και τις ιδιωτικές συζητήσεις.
Αφετέρου, η έμμεση εμπειρία διογκώνεται από τον συνδυασμό της έκθεσης στα μηνύματα των ΜΜΕ, όπου παρουσιάζονται περιστατικά που αφορούν είτε την εγκληματικότητα είτε τη μετανάστευση, ως κάτι το σύμμεικτο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η έμφαση που δίδεται στα εθνοτικά χαρακτηριστικά στις ειδήσεις. Ως αποτέλεσμα, στο συλλογικό ασυνείδητο μπλέκονται η μετανάστευση και η εγκληματικότητα και στο μυαλό των Ευρωπαίων πολιτών ενεργοποιούνται διακινδυνεύσεις και κοινωνικές φοβίες που έχουν διογκωθεί.
Πού οφείλεται όμως αυτή η στάση των ΜΜΕ; Οτιδήποτε αυξάνει την ακροαματικότητα και μπορεί να προσελκύσει την προσοχή, αυτό θα προβληθεί. Ο κίνδυνος. Το φάσμα της επικινδυνότητας. Το έχουν αντιληφθεί αυτό τα ΜΜΕ.
Έτσι, διαμορφώνονται πρότυπα και αξίες, με την πολιτική διαχείρισης των θεμάτων της καθημερινότητας κάθε μέσου να εξαρτάται από τον στόχο του εκάστοτε επιχειρηματία. Σε αυτήν την πολιτική, η επικινδυνότητα έχει βαρύνουσα σημασία.
Ιδιαίτερα στις ημέρες μας, σε συνθήκες μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομικής ύφεσης, το μεταναστευτικό ζήτημα ενεργοποιεί βαθιά κρυμμένα ψυχολογικά αντανακλαστικά που σχετίζονται με την καλλιέργεια κλίματος μιας γενικευμένης κοινωνικής φοβίας και προκαλεί σχεδόν αυτόματα εκρήξεις του συλλογικού ασυνειδήτου, ιδιαίτερα αναφορικά με το ζήτημα της ασφάλειας του γηγενούς πληθυσμού απέναντι στον “ξένο”. Προς αυτήν τη κατεύθυνση συχνά συμβάλλουν και τα ΜΜΕ.
Αυτό που γενικά παρατηρείται είναι ότι υπάρχει μια προσαρμογή της εγκληματικής συμπεριφοράς, αναλόγως τη χώρα υποδοχής. Οι μετανάστες που φθάνουν σε μία χώρα, αντιγράφουν συμπεριφορές. Οι αλλοδαποί παρακολουθούν την κοινωνική συμπεριφορά και “κουμπώνουν” στις δομές υποδοχής της χώρας υποδοχής. Η πορεία των παραβάσεων που διαπράττονται από μετανάστες, είναι παράλληλη με αυτήν των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ήδη εκείνες οι εγκληματικές δομές από τους ημεδαπούς, στις οποίες εντάσσονται και κάποιοι αλλοδαποί.
*Διδάκτωρ κοινωνιολογίας του Εγκλήματος, διευθύντρια Ερευνών και αν/τρια διευθύντρια Ινστιτούτου Πολιτικής Κοινωνιολογίας του ΕΚΚΕ
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, “Επιχειρηματικότητα, Κίνδυνοι και Ανταγωνισμός στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας”, που βρίσκεται επί του πιεστηρίου, οι ερωτηθέντες επιχειρηματίες κατέδειξαν μεικτές ομάδες Ελλήνων – αλλοδαπών ως τους κυρίους δράστες, κατά δεύτερο λόγο τους Έλληνες, ενώ τελευταίους τους αλλοδαπούς. Η υπεύθυνη της έρευνας, Ιωάννα Τσίγκανου, μιλά στην “Α” για τους παράγοντες που διαμορφώνουν το συλλογικό φαντασιακό, που συχνά ταυτίζει τη μετανάστευση με την εγκληματικότητα, τον ρόλο των ΜΜΕ και τη ρητορική της διακινδύνευσης.
Το πεδίο της έρευνας ορίζεται τοπογραφικά/πολεοδομικά από το “τρίγωνο” που σχηματίζουν οι οδοί Μητροπόλεως-Πειραιώς-Πλατεία Ομονοίας-Πανεπιστημίου-Πλατεία Συντάγματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εικόνα των επιχειρήσεων του δείγματος αποτελεί το ακριβές αποτύπωμα αυτού που ονομάζεται ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, ανταποκρίνονται στην εικόνα της ελληνικής μικρομεσαίας επιχείρησης. Οι ερωτηθέντες επιχειρηματίες κατά κανόνα ανήκουν στην ευρύτατη παραγωγική ηλικία των 24-65 ετών. Μια συνολική θεώρηση των δεδομένων που προέκυψαν από 1232 επαφές και 850 συνεντεύξεις (πρόσωπο με πρόσωπο) με Έλληνες επιχειρηματίες εκ των οποίων οι 730 δραστηριοποιούνται στο Ιστορικό Κέντρο της Αθήνας και οι 120 σε τέσσερις διαφορετικές εμπορικές περιοχές ελέγχου καταδεικνύει τα ακόλουθα:
Όσον αφορά στην ευάλωτη θέση των επιχειρήσεων κυρίαρχα ως θυμάτων (ή πιθανών θυμάτων) αδικημάτων κατά της περιουσίας/ιδιοκτησίας αλλά και κατά προσώπων, οι επιχειρηματίες, σε ποσοστό 52%, δηλώνουν ότι έχουν υποπέσει στην αντίληψή τους κρούσματα επιθέσεων κατά προσώπων στην περιοχή του καταστήματος/επιχείρησής τους. Κατά τη γνώμη τους αυτές οι επιθέσεις γίνονται κυρίως για κλοπή/ληστεία (65,5% των απαντήσεων), για χρήματα ή οικονομικούς λόγους (24%).
Αναφορικά με τους δράστες αυτών των επιθέσεων, κατά τη γνώμη τους αυτοί ανήκουν κυρίως σε μεικτές ομάδες Ελλήνων-αλλοδαπών (51% των απαντήσεων), κατά δεύτερο λόγο είναι αλλοδαποί (22,3%) και κατά τρίτο λόγο Έλληνες (11,3%). Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν οι Αλβανοί (32% των απαντήσεων), οι Βαλκάνιοι γενικώς (11%), οι Ρουμάνοι ειδικά (10,5%), οι Ρώσοι (8%) και οι Ασιάτες (6% ). Σημαντικό είναι το ποσοστό του 40% που δεν απάντησε την ερώτηση.
Συγκεκριμένα για τα αδικήματα κατά της περιουσίας οι επιχειρηματίες, και σε ποσοστό 58% (μεγαλύτερο του προηγούμενου για τα αδικήματα κατά προσώπων), δηλώνουν ότι οι δράστες ανήκουν κυρίως σε μεικτές ομάδες Ελλήνων-αλλοδαπών (49,5% των απαντήσεων), κατά δεύτερο λόγο είναι αλλοδαποί (15,9%) και κατά τρίτο λόγο Έλληνες (12,5%). Κι εδώ την πρωτοκαθεδρία κατέχουν οι Αλβανοί, ενώ ομοίως το ½ του δείγματος αρνείται να τοποθετηθεί.
Από το φαντασιακό... στο πραγματικό
Περνώντας από το φαντασιακό στο πραγματικό επίπεδο, από τους ερωτηθέντες επιχειρηματίες του δείγματος, το 40% έχει υποπέσει θύμα κάποιας παράνομης ενέργειας αδικήματος προσβολής ή επίθεσης. Οι προσβολές περιλαμβάνουν κλοπές (73,5%), διαρρήξεις/ληστείες (34,3%), καταστροφές (15,7%), βανδαλισμούς (13%), πλαστογραφίες / χρήση πλαστών νομισμάτων (7%), δολιοφθορές (4%), χρήση ακάλυπτης επιταγής 2,5%), απάτες (2,5%).
Κατά τη γνώμη τους οι δράστες ανήκαν κατά κύριο λόγο σε μεικτές ομάδες Ελλήνων – αλλοδαπών. Στη συνέχεια, τα σκήπτρα αναλαμβάνουν οι Έλληνες (25,5%) και μόλις κατά τρίτο λόγο οι αλλοδαποί (16%).
Ι. Τσίγκανου: Έμμεση εμπειρία και έμμεση θυματοποίηση*
Το φαντασιακό διαμορφώνεται αφενός από ιδιοσυγκρασιακούς παράγοντες, δηλαδή το πώς διυλίζει κανείς την έμμεση εμπειρία του άλλου. Έτσι, καλλιεργείται η έμμεση θυματοποίηση, όπου το φαντασιακό επιδρά στο πραγματικό. Αυτό εξαρτάται από το πώς έχει διαμορφωθεί το συλλογικό ασυνείδητο, μέσα από την κουλτούρα. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις κινούνται σε δύο επίπεδα. Στο δήλον, που είναι το εμφανές και στο άρρητο, που αναδύεται στον δημόσιο λόγο και τις ιδιωτικές συζητήσεις.
Αφετέρου, η έμμεση εμπειρία διογκώνεται από τον συνδυασμό της έκθεσης στα μηνύματα των ΜΜΕ, όπου παρουσιάζονται περιστατικά που αφορούν είτε την εγκληματικότητα είτε τη μετανάστευση, ως κάτι το σύμμεικτο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η έμφαση που δίδεται στα εθνοτικά χαρακτηριστικά στις ειδήσεις. Ως αποτέλεσμα, στο συλλογικό ασυνείδητο μπλέκονται η μετανάστευση και η εγκληματικότητα και στο μυαλό των Ευρωπαίων πολιτών ενεργοποιούνται διακινδυνεύσεις και κοινωνικές φοβίες που έχουν διογκωθεί.
Πού οφείλεται όμως αυτή η στάση των ΜΜΕ; Οτιδήποτε αυξάνει την ακροαματικότητα και μπορεί να προσελκύσει την προσοχή, αυτό θα προβληθεί. Ο κίνδυνος. Το φάσμα της επικινδυνότητας. Το έχουν αντιληφθεί αυτό τα ΜΜΕ.
Έτσι, διαμορφώνονται πρότυπα και αξίες, με την πολιτική διαχείρισης των θεμάτων της καθημερινότητας κάθε μέσου να εξαρτάται από τον στόχο του εκάστοτε επιχειρηματία. Σε αυτήν την πολιτική, η επικινδυνότητα έχει βαρύνουσα σημασία.
Ιδιαίτερα στις ημέρες μας, σε συνθήκες μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομικής ύφεσης, το μεταναστευτικό ζήτημα ενεργοποιεί βαθιά κρυμμένα ψυχολογικά αντανακλαστικά που σχετίζονται με την καλλιέργεια κλίματος μιας γενικευμένης κοινωνικής φοβίας και προκαλεί σχεδόν αυτόματα εκρήξεις του συλλογικού ασυνειδήτου, ιδιαίτερα αναφορικά με το ζήτημα της ασφάλειας του γηγενούς πληθυσμού απέναντι στον “ξένο”. Προς αυτήν τη κατεύθυνση συχνά συμβάλλουν και τα ΜΜΕ.
Αυτό που γενικά παρατηρείται είναι ότι υπάρχει μια προσαρμογή της εγκληματικής συμπεριφοράς, αναλόγως τη χώρα υποδοχής. Οι μετανάστες που φθάνουν σε μία χώρα, αντιγράφουν συμπεριφορές. Οι αλλοδαποί παρακολουθούν την κοινωνική συμπεριφορά και “κουμπώνουν” στις δομές υποδοχής της χώρας υποδοχής. Η πορεία των παραβάσεων που διαπράττονται από μετανάστες, είναι παράλληλη με αυτήν των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ήδη εκείνες οι εγκληματικές δομές από τους ημεδαπούς, στις οποίες εντάσσονται και κάποιοι αλλοδαποί.
*Διδάκτωρ κοινωνιολογίας του Εγκλήματος, διευθύντρια Ερευνών και αν/τρια διευθύντρια Ινστιτούτου Πολιτικής Κοινωνιολογίας του ΕΚΚΕ
Από την Αυγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου